بورس کالا چیست و نحوه انجام معامله در بورس کالا چگونه است؟
فهرست مطالب
پیدایش و تکامل بورس کالا در جهان در پی نیازهای اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی بازمیگردد. وجود برخی نواقص و نارسایی در بازار سنتی کالا از قبیل نوسانات قیمت و عدم توانایی در کنترل صحیح آنها ازیکطرف و از طرف دیگر منافع موجود در بازارهای منسجم بورس کالا و مزایای آنها، انگیزههایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشورهای جهان شدند.
بورس کالا بهعنوان نهادی منسجم برای دادوستد و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار میرود. عملکرد مناسب آنها میتواند تأثیرات بسزایی در تولید، توزیع و مصرف داشته باشد که درنهایت منجر به افزایش رفاه اقتصادی جامعه گردد.
حتما بخوانید: صندوق طلا چیست و چگونه میتوان در صندوق طلا سرمایه گذاری کرد؟
بورس کالا تجلیگاه خواستههای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان است. در این بازار است که همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح میکنند.
تاریخچه بورس کالای ایران
شورای عالی بورس در جهت اهداف برنامههای سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را بر عهده گرفت. بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ اولین بورس های کالای ایران بودند که شروع به فعالیت کردند.
حتما بخوانید: بازار آتی سکه چیست؟ چطور در آن سرمایه گذاری کنیم؟
سرانجام در سال ۱۳۸۵ با ترکیب شدن این دو بورس شرکت بورس کالای ایران تشکیل شد. بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.
تعریف بورس کالا
بهصورت کلی ما دو نوع دارایی داریم:
داراییهای فیزیکی مثل زمین، کالا، ارز و …
داراییهای مالی مثل سهام و اوراق مشارکت.
بنابراین بورس کالا را میتوان بازاری دانست که داراییهایی از جنس فیزیکی و کالا در آن معامله میشود.
درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضهکنندگان، کالای خود را در آن عرضه میکنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمتگذاری مینمایند. درنهایت به خریداران عرضه میشود. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیمگری است. تمامی تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبط بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
حتما بخوانید: قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله میشود؟
در بورس کالا، کالاهای خامی مثل شکر، پنبه، قهوه، فلزات، محصولات کشاورزی و … دادوستد میشود. با این تفاوت که در آنها تحویل بهصورت فیزیکی صورت نمیگیرد و بر اساس قراردادهای آتی که در آن تحویل در زمان و مکان مشخص در آینده تعیینشده انجام میپذیرد.
قراردادهای آتی
بر اساس تعریف، قرارداد آتی که در بورس کالا مبادله میشود، قرارداد خرید یا فروش مقداری کالای خاص باکیفیت مشخص برای تحویل در تاریخ معینی در آینده باقیمت ثابت است. در فرایند دادوستد قراردادهای آتی، برخلاف دیگر انواع سرمایه گذاری، وقتی قرارداد آتی مبادله میشود، در عمل چیزی خریداری نمیشود یا به مالکیت درنمیآید. اصطلاح خرید و فروش در قرارداد آتی، تنها نشاندهنده مسیر مورد انتظار قیمتهاست.
حتما بخوانید: کارگزار بورس کیست؟ چگونه بهترین کارگزاری بورس را انتخاب کنیم؟
قراردادهای آتی، عمر معین دارد. بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند، بهمنظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار میگیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیینشده، تحویل داده خواهد شد.
خریدار قرارداد آتی بر سر یک قیمت ثابت برای خرید کالای موردنظر از فروشنده به هنگام انعقاد قرارداد، توافق میکند. فروشنده آتی نیز موافقت میکند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. باگذشت زمان، بهای قرارداد در مقایسه با بهای ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجامشده تغییر میکند. این تغییر نیز سود یا زیانی برای مبادله گر ایجاد میکند.
یک معامله موفق در بورس کالا باید دارای سه ویژگی باشد
- کالا باید استانداردشده و طبقهبندیشده و دارای مشخصات کامل باشد. بهطوریکه خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فرآوری نشده داشته باشد.
- کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آنها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.
- قیمت نقدی کالا نباید آنقدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.
حتما بخوانید: آموزش آتی کالا در بندرعباس
اهداف تشکیل بورس کالا
از مهمترین اهداف و اثرات بورس کالا میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
- تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمانیافته.
- مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب ساماندهی بازار میشود.
- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزارهای نوین مالی.
- توسعه سرمایهگذاری و فراهمسازی تسهیلات مالی برای خریدوفروش.
- اطلاعرسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرششده بهمنظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.
قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
قرارداد نقدی (spot): خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت میکند. فروشنده میبایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد
قرارداد سلف (forward): خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت میکند. فروشنده متعهد میشود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.
حتما بخوانید: شرکت یونیک فاینانس سرمایه گذاری با قابلیت فرصت یا تهدید
قرارداد نسیه (credit): خریدار کالا را فوراً تحویل میگیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت میکند.
قرارداد آتی: فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح میکند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل میدهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید میپردازد.
طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت میدهند که از وجهالضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس بهطرف دیگر اباحه تصرف کند.
هر یک از طرفین میتوانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند. پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.
قرارداد اختیار معامله (option): این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:
- قرارداد اختیار خرید: عرضهکننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص بهطرف قرارداد مصالحه مینماید. بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
- قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که بهعنوان شرط ضمن عقد لازم که بهموجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه مینماید. بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.
قراردادهای صلح: قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.
قراردادهای معاوضه (swap): مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، بهمنظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگههای معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینههای مالی آن.
حتما بخوانید: قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله میشود؟
فرآیند دادوستد در بورس کالا
دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله به شرح زیر انجام میگیرد:
- در نخستین مرحله، مشتری درخواست خرید یا فروش را به کارگزار یا نماینده او ارائه میدهد. کارگزار نیز سفارش مشتری را در تالار معاملات منعکس میکند.
- در مرحله دوم، سفارش مشتری در تالار معاملات و به روش حراج حضوری اجرا میشود. پس از تکمیل این مرحله، ناظر معامـلات دادوستد انجامشده را در شبکه رایانهای بورس کالا ثبت مینماید.
- پس از ثبت معامله، مرحله سوم دادوستد آغاز میشود. طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپردههای موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات میباشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال مینماید.
- در مرحله چهارم، اتاق پایاپای حسابهای خود را با تمامی کارگزاران تسویه مینماید. و کارگزار نیز بهنوبه خود حسابهای خود را با مشتری تسویه نموده و آگهی انجام معامله را برای مشتری ارسال میکند.
نتیجهگیری
انجام معاملات در بورس کالا هم همانند بورس اوراق بهادار نیاز به تجربه و آموزش کافی در این زمینه دارد. داشتن مدیریت سرمایه دقیق و کارآمد توانایی انجام تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی و اصول رفتارشناسی معاملهگری در سطحی مناسب از نیازهای معاملهگران این بازار است.
این نوشتار توضیحی مختصر درزمینه بازار بورس کالا میباشد تا علاقهمندان به این بازار نیز بتوانند با شناخت آن از روشهای مختلف سرمایهگذاری مطلع شده و در صورت نیاز و علاقه پا این عرصه گذارند.
در پایان از شما دعوت میکنم که اگر تجربه مشابهی در این زمینه داشتید آن را با ما در میان بگذارید. به امید موفقیت و پیروزی روزافزون برای همه دوستان.
دیدگاهتان را بنویسید