تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟

بازار سرمایه، محیطی جذاب و مکانی برای رشد و پیشرفت شرکت هاست. البته نه هر شرکتی، بلکه شرکت هایی که سهامشان تاییدهای لازم برای ورود به این بازار را دریافت کنند. برای هر چه آسان‌تر شدن ورود شرکت ها به این بازار، سازوکاری تعیین شد که باعث به وجود آمدن فرابورس در کنار بورس شد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این دو بازار و تفاوت بازار بورس و فرابورس خواهیم پرداخت.

بورس و فرابورس

بر اساس مبانی علم اقتصاد، منظور از بورس، بازاری است که قیمت ‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا و بورس اوراق بهادار می‌شود.

حتما بخوانید: اسیلاتور چیست و چه تفاوتی با اندیکاتور دارد؟

ازآنجایی‌که ورود به بازار سرمایه معمولاً یکی از اهداف اکثر شرکت هاست، نیاز به فرآیندی بود تا این امر با سرعت بیشتری میسر شود؛ بنابراین محیطی به نام فرابورس ایجاد شد که ازنظر ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس بوده ولی شرایط پذیرش شرکت ها در این حوزه آسان‌تر از بورس باشد. درواقع اصلی‌ترین وظیفه‌ی فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت آن بخش از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا به هر دلیلی، تمایل به ورود به بورس را ندارند.

برخی فرابورس را به نام OTC  می‌شناسند. جالب است بدانید که نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن یعنی Over The Counter گرفته‌شده است.

روال و تنوع شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس به سبکی است که با احراز حداقل شرایط و درزمانی سریع‌تر، امکان ورود به بازار و بهره‌مندی از سرمایه‌ی موجود در آن برای شرکت ها فراهم می‌شود.

تفاوت‌های اصلی و عمده‌ی بورس و فرابورس:

فرابورس ایران نیز با مجوز شورای عالی بورس ایجادشده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، همچون بورس کالا ؛ اما تفاوت فرابورس و بورس را می‌توان در دو بخش عمده خلاصه کرد:

1. تفاوت در بازارها

2. تفاوت در فرآیند پذیرش

حتما بخوانید: ۵ دلیل متداول بسته شدن سهام در بورس + فیلم آمورشی

۱- تفاوت در بازارها: برای توضیح بهتر در این زمینه، باید ابتدا بازارهای مختص بورس و فرابورس را بشناسیم.

فرابورس

در یک طبقه‌بندی کلی، بازار فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم، سوم (بازار عرضه) و بازار پایه است. در زیر به‌اختصار درباره‌ی هرکدام توضیح خواهیم داد. البته ناگفته نماند که بازارهای دیگری که عمدتاً نیز جدید هستند که در سایت فرابورس ایران مشاهده می‌شوند. برای مطالعه‌ی جزییات بیشتر درباره‌ی آن‌ها می‌توانید به سایت رسمی این سازمان مراجعه نمایید.

بازار اول، در این بازار سهام شرکت هایی معامله می‌شود که آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی آن‌ها حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد. همچنین باید حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته و زیان انباشته نداشته باشند.

بازار دوم، بازاری است که عمدتاً شامل سهام شرکت های زیان ده، تازه تأسیس، شرکت های کوچک و … هست. آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی این شرکت ها باید حداقل یک میلیارد ریال باشد و حداقل یک سال نیز از بهره‌برداری آن‌ها گذشته باشد.

بازار سوم که به بازار “عرضه” نیز شهرت دارد، به‌طور خلاصه مکانی است برای عرضه‌ی یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار. برای مثال، انجام پذیره‌نویسی انواع اوراق بهادار ازجمله شرکت های سهامی عام در شرف تأسیس، نمونه‌ای از فعالیت‌های ویژه‌ی این بازار است.

بازار پایه، ازجمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به‌منظور عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه‌اندازی شده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه‌شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس موردبررسی قرار می‌گیرد. سپس در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس درج می‌شوند. لازم به ذکر است این شرکت‌ها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند.

حتما بخوانید: همه چیز درباره مدارک و گواهینامه های بازار سرمایه

بازار پایه شامل سه بازار، الف – ب – ج می‌شود.

به‌طورکلی در مورد این بازارها می‌توان گفت که هرچه پایین‌تر می‌رویم، شفافیت مالی و اطلاعاتی شرکت ها کمتر شده و ریسک سرمایه گذاری در آن‌ها بالاتر می‌رود؛ بنابراین اگر قصد سرمایه گذاری در بازار پایه‌ی فرابورس رادارید، بهتر است کمی بیشتر تأمل‌کنید!

بورس

از طرف دیگر، شرکت بورس تهران فقط دارای ۲ بازار تحت عناوین “بازار اول” و “بازار دوم” است. برای مثال یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو بازار، به میزان سرمایه‌ی ثبت‌شده‌ی شرکت ها برمی‌گردد. شرکت های با سرمایه‌ی بیشتر، در بازار اول بورس قرار خواهند گرفت.

۲- تفاوت در فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس:

برای مقایسه‌ی شرایط پذیرش سهام بین بازار بورس و فرابورس، به جدول زیر توجه نمایید.

همچنین برخی دیگر از تفاوت های بازار بورس با فرابورس عبارت‌اند از:

۱- بازار فرابورس هیچ مکان فیزیکی متمرکز و خاصی ندارد که دادوستدکنندگان یا متخصصین همچون بورس های کلاسیک گرد هم‌آیند.

۲- قوانین استاندارد اقلام مورد مبادله در بازار فرابورس انعطاف‌پذیر می‌باشند یعنی قوانین معمولاً ناشی از توافق طرفین هست.

۳- ساعات کار فرابورس از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار است.

۴- در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین تعیین می‌گردد مزایایی از قبیل شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک وجود ندارد.

۵- بورس رسمی برای فعالان در این بازار مزایایی از قبیل شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک را به دنبال دارد درصورتی‌که در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌گردد، این شرایط به‌صورت کامل وجود ندارد.

حتما بخوانید: ماده ۱۴۱ قانون تجارت چیست؟

مزایای فرابورس برای شرکت های پذیرفته‌شده در آن

همان‌طور که ذکر کردیم، تمام مزایا و موقعیت‌های موجود برای شرکت های پذیرفته‌شده در بورس، برای شرکت های فرابورسی نیز محیاست. ازجمله‌ی این مزایا می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تأمین مالی آسان و ارزان
• افزایش نقد شوندگی سهام
• بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
• نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم‌هزینه
• شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
• اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
• بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
• معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
• صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی و انتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده
• پیش‌بینی فرآیند ساده خروج از فرابورس

حتما بخوانید: آموزش آتی کالا در شیراز

نتیجه‌گیری:

بورس، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله‌ی خریداران و فروشندگان قرار می‌گیرد. شرایط، ضوابط و قوانین ورود به بورس اوراق بهادار برای بسیاری از شرکت ها دشوار و زمان‌بر است. و این باعث می‌شود که تعداد کمتری از شرکت ها شرایط  ورود به بازار بورس اوراق بهادار را کسب نمایند. لذا با توجه به علاقه‌ی شرکت ها برای ورود به بازار بورس (به دلایل گوناگونی ازجمله برخی معافیت‌های مالیاتی، تامین مالی آسان‌تر، کسب اعتبار بیشتر و …) و همچنین عدم احراز شرایط ورود به بورس، بازاری دیگر شبیه به بورس و بانام فرابورس ایجاد شد. یک تفاوت بازار بورس و فرابورس را می‌توان ورود و پذیرش آسان‌تر و سریع‌تر شرکت ها در فرابورس از بورس و همچنین برخورداری از انعطاف بیشتر بازار فرابورس نسبت به بورس دانست.