این روزها اصطلاح گره معاملاتی بیش از پیش به گوشمان آشنا شده و این سوال برایمان پیش میاید که مگر معاملات هم گره دار می‌شوند. همانطور که از اسم آن پیداست وضعیتی است که در معاملات یک نماد مشکلی ایجاد می شود. اما این مشکل چیست؟ و چگونه حل می‌شود؟ در این مقاله در کنار شما هستم تا به زبانی ساده گره معاملاتی و قوانین آن را شرح دهم.

برابر با ماده ۲۵ دستورالعمل معاملات سازمان بورس گره معاملاتی زمانی رخ می‌دهد که یک نماد معاملاتی حداقل به مدت ۵ روز کاری صف خرید یا صف فروش باشد و حجم معاملات آن بسیار پایین باشد. در واقع تقاضا برای یک سهم به قدری زیاد باشد که حداقل به مدت ۵ روز کاری صف خرید باشد ولی حجم معاملاتش بسیار پایین باشد یعنی فروشنده‌ای حاضر نباشد سهم خود را بفروشد. یا برعکس. عرضه برای یک نماد معاملاتی به قدری زیاد باشد که حداقل به مدت ۵ روز کاری این نماد صف فروش باشد و مقدار حجم معاملات آن بسیار پایین باشد یعنی کسی حاضر به خرید این سهم نباشد.

حتما بخوانید: حجم مبنا چیست؟

حالا این سوال پیش میاید که حجم معاملات چقدر باید پایین باشد تا بگوییم نماد مشمول گره معاملاتی شده است؟

اینکه هر نمادی در روزهای پیاپی صف خرید یا صف فروش با حجم نسبتاً کم داشته باشد شامل گره معاملاتی نمی‌شود بلکه حجم معاملات آن باید دارای حالات زیر باشد تا مشمول گره معاملاتی شود:

1. گره معاملاتی برای شرکت‌هایی که ۳ میلیارد سهم یا بیشتر دارند به این صورت است که طی حداقل ۵ جلسه معاملاتی در صف خرید یا صف فروش قرار بگیرند و حجم معاملات آن حداقل ۱ برابر حجم مبنا باشد. یعنی حجم معاملاتش در این روزها بیشتر از حجم مبنا نشود.
2. برای شرکت‌هایی که زیر ۳ میلیارد سهم دارند گره معاملاتی به این صورت است که طی حداقل ۵ روز کاری حجم معاملات آن کمتر از ۲ برابر حجم مبنا باشد. یعنی بیشتر از ۲ برابر حجم مبنا معامله صورت نگیرد.
3. کلیه معاملات یک نماد در صف خرید یا صف فروش قرار بگیرند و حجم معاملات طی این ۵ جلسه به اندازه ۵ درصد حجم مبنا نباشد. یعنی حجم مبنا هرچقدر هست ۵ درصدش رو محاسبه می‌کنیم و حجم معاملات طی این ۵ جلسه نتواند حداقل به اندازه این عدد شود.

حتما بخوانید: سهام شاخص ساز بورس کدامند؟

چگونه متوجه شویم نمادی دچار گره معاملاتی شده است؟

نمادهایی که مشمول گره معاملاتی شوند و ناظر آن را تأیید کند. در سایت رسمی سازمان بورس در صفحه اختصاصی هر سهم و در سربرگ پیام ناظر پیامی به این مضمون می آید که:

به اطلاع می‌رساند، نماد معاملاتی شرکت (…) مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌باشد. مدیریت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران

نکته: نظر ناظر بازار بر تمامی قوانین و دستورالعمل‌های بازار ارجحیت دارد. یعنی ممکن است تعداد روزهای گره دار بیشتر از ۵ روز شود ولی ناظر اعلام رفع گره معاملاتی نکند. در مجموع گره معاملاتی و رفع آن به تشخیص ناظر ممکن است رد یا تأیید شود.

چگونه گره معاملاتی در بورس رفع می‌شود؟

وقتی این مشکل اتفاق بیوفتد و ناظر آن را تأیید کند به منظور روان کردن معاملات دستور رفع آن صادر می‌کند. در این وضعیت دامنه‌ی نوسان مجاز را تغییر می‌دهد تا خریداران یا فروشندگان بتوانند در قیمت‌های بالاتر یا پایین‌تر معاملات خود را انجام دهند.

حتما بخوانید: اثر دامنه مجاز نوسانات بر بازار بورس

تغییرات دامنه نوسان به این صورت انجام می‌شود که از ۵ درصد به ۱۰ درصد تغییر می‌کند و در پیش گشایش دامنه نوسان این نماد مثبت یا منفی ۱۰ خواهد بود زمانی که قیمت نماد در بازه‌ی منفی ۱۰ درصد تا مثبت ۱۰ درصد کشف شد مجدداً دامنه نوسان مجاز که همان ۵ درصد بود روی این قیمت جدید اعمال خواهد شد

مثال: نماد (…) مشمول گره معاملاتی شده و قیمت نماد هنگامی که مشمول گره معاملاتی شده ۱۰۰۰ تومان بوده است. برای رفعش دامنه‌ی نوسان آن ۲ برابر می شود؛ یعنی می‌تواند از منفی ۱۰ تا مثبت ۱۰ درصد معامله شود یعنی از ۹۰۰ تومان تا ۱۱۰۰ تومان مورد معامله قرار گیرد.

با فرض اینکه قیمت جدید روی ۱۱۰۰ تومان کشف شد مجدداً در این روز دامنه نوسان ۵ درصدی روی قیمت جدید که ۱۱۰۰ تومان است اعمال خواهد شد.

پس با توجه به مطالب گفته شده برای اینکه سهامی که خریداری می کنیم در آینده درگیر این مشکل نشود، بهتر است که از سهام نقدشونده بازار سهم انتخاب کنیم. هر اندازه که نقدشوندگی یک نماد معاملاتی بالا باشد، کمتر درگیر صف خرید و فروش شده و حجم معاملات خوبی دارد و دچار گره معاملاتی نمی‌شود.

نتیجه گیری:

گره معاملاتی وضعیتی هست که نمادی حداقل ۵ روز کاری متوالی در صف خرید و یا صف فروش قفل شده قرار بگیرد و با توجه به اینکه کسی در شرایط صف خرید ،فروشنده نیست و برعکس کسی در صف فروش  قفل شده ،خریدار سهم نیست و یا اگر هم باشد تعداد این افراد بسیار کم هست ،به همین دلیل حجم معاملات بسیار بسیار پایین می‌شود  و گره معاملاتی ایجاد می‌شود.