صندوق ETF چیست و چطور میتوان در آن سرمایهگذاری کرد؟
فهرست مطالب مقاله صندوق ETF چیست و چطور میتوان در آن سرمایهگذاری کرد؟
بورس یکی از راههای جذاب این روزها برای سرمایه گذاران و مردم است که میتوان از این راه سودهای خوبی کسب کرد؛ ولی نداشتن آگاهی و اطلاعات مسلما میتواند خطر جدی برای سرمایهگذار ایجاد کند و علاوه براینکه نتواند سود کسب کند باعث این گردد سرمایه اولیه خود را هم از دست بدهد. یکی از راههای سرمایه گذاری در بورس برای افرادی که وقت یا علم کافی ندارند صندوق سرمایه گذاری است. با توجه به میزان ریسکپذیری خود، پول خود را در اختیار این صندوق ها قرار میدهید تا این سرمایه گذاری با اطمینان بیشتری انجام شود. صندوق های سرمایه گذاری به دو نوع صندوق مشترک و صندوق ETF تقسیم میشود، که در این مقاله به معرفی صندوق ETF (صنذوق سرمایه گذاری قابل معامله) میپردازیم.
ETF از حروف ابتدایی عبارت انگلیسی (Exchange Traded Fund) گرفته شده که به معنی صندوق سرمایه گذاری قابل معامله است که میتوان از طریق پلتفرم کارگزاری به راحتی مانند سهام شرکتها خرید و فروش کرد و مهمترین تفاوت ETF با صندوق مشترک است.
حتما بخوانید: صندوق سرمایه گذاری چیست؟
از دیگر تفاوتهای صندوق ETF با مشترک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صندوق های مشترک ارزش خالص دارایی (NAV) در پایان روز به سرمایهگذار ارائه میشود ولی در صندوق ETF ارزش خالص دارایی در هر دو دقیقه بروزرسانی میشود.
- ارزانتر بودن هر واحد صندوق ETF نسبت به صندوق های مشترک؛ ارزش مبنای هر واحد سرمایه گذاری در صندوق های ETF فقط ۱۰,۰۰۰ ریال است.
- دوره خرید و نگهداری در صندوق ETF وجود ندارد و هرزمان میتوان خرید و فروش کرد، برخلاف صندوق های مشترک که اگر در دوره حداقلی نگهداری، فروش یا ابطال واحد آن باعث جریمه درصدی از سرمایه میشود.
- با توجه به استناد مفاد تبصره ۱ ماده ۷ “قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی “بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه گذاری انواع صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها هیچگونه مالیاتی اخذ نمیگردد.
- ETF نقد شوندگی سریعتری نسبت به صندوق های مشترک دارد.
تاریخچه پیدایش صندوق ETF -صندوق سرمایه گذاری قابل معامله
در سال ۱۹۸۷ هنگامی که شاخص داوجونز ۵۰۸ واحد (۲۲.۶۱ درصد) ریزش کرد و به دوشنبه سیاه معروف شد، سرمایهگذاران در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار در آن زمان ضرر کردند. سرمایهگذارانی که در صندوق های مشترک واحدهای آن صندوق را داشتند برای فروش مجبور بودند که تا پایان روز معاملاتی صبر کنند که قیمت فروش واحدهای خود را بدانند و باعث ضررهای به مراتب بیشتری میشد. از اینرو برای پوشش دادن و راه حلی که از ضررهای بیشتر سرمایهگذار جلوگیری کند ایده صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله داده شد.
اولین و بزرگترین صندوق سرمایه گذاری ETF در تاریخ ۲۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ به نام اسپایدر تاسیس شد. در سال ۱۳۹۲ اولین صندوق سرمایه گذاری در ایران برای اولین بار در بازار فرابورس پذیره نویسی صورت گرفت.
حتما بخوانید: صندوق ETF دارا دوم و دارا سوم
مزایای صندوق ETF -صندوق سرمایه گذاری قابل معامله
۱- تنوع دارایی
صندوق های سرمایه گذاری تنوع زیادی دارند و به انواع مختلف تقسیم میشوند. بعضی از صندوق ها برای کسانی مناسباند که قصد دارند از سرمایه گذاری خود سود منظم و ثابت دریافت کنند. برخی دیگر مناسب کسانی هستند که میخواهند با پذیرش ریسک بیشتر فرصت بهره بردن از سودهای بالاتر را برای خود فراهم کنند، بعضی از صندوق ها نیز حد وسط را گرفتهاند. در سایر تقسیم بندیها، صندوق هایی داریم که در کالاهای مختلف مثل طلا، زمین و ساختمان و… سرمایه گذاری میکنند. افراد با خرید واحدهای این صندوق ها میتوانند به جای ورود مستقیم به بازار، به صورت غیرمستقیم از نوسانات قیمت کالای مورد نظر در بازار سرمایه استفاده کند.
۲- مدیریت حرفهای داراییها
بررسی تمام فرصتهای سرمایه گذاری در بازار و انتخاب بهترین زمان برای ورود به معاملات، برای افراد غیرحرفهای کاری زمان بر است که نیاز به مطالعه و دانش قبلی دارد. قطعا احتمال موفقیت افرادی که با تمرکز بالا بازار را رصد میکنند و حرفه اصلیشان معاملهگری است خیلی بیشتر از افراد عادی است. صندوق سرمایه گذاری این امکان را به افراد عادی میدهد تا بتوانند با خیال راحت و با شرایط مختلف از حداکثر ظرفیت بازار استفاده کنند.
۳- شفافیت اطلاعات
شفافیت بسیار بالای صندوق ETF یکی از مهمترین دلایلی است که سرمایهگذاران مختلف از هر قشری را به خود جذب کرده است. ارزش داراییهای سرمایه گذاری شده در صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس، هر دو دقیقه و غیرقابل معاملهها، هر روز اعلام و منتشر میشود. علاوه بر این، صندوق های سرمایه گذاری موظف به ارائه گزارشهای منظم از ریز معاملات و نحوه سرمایه گذاریهای خود هستند. این امر در بستر قوانین شفاف و سختگیرانه سازمان بورس انجام میگیرد. برای مثال در انتهای هر ماه صندوق های سرمایه گذاری گزارشی از تمام سرمایه گذاریهای انجام شده و تغییرات احتمالی در ارزش داراییها ارائه میکنند.
حتما بخوانید: آموزش سایت کدال و نحوه دسترسی به گزارش های آن
۴- بازدهی مناسب
متوسط بازدهی صندوق های سرمایه گذاری در یک سال اخیر برابر با ۸۱.۶ درصد بازده مثبت بوده است. این عدد به این معناست که اگر در تمام صندوق های سرمایه گذاری فعال در کشور سرمایه گذاری میکردید به طور میانگین چنین سودی نصیبتان میشد. در تکانههای مختلف اقتصادی، انتخاب محل مناسب برای سرمایه گذاری که به واسطه آن بتوان بازده مناسبی کسب کرد و ارزش داراییها را در برابر تورم حاکم بر جامعه حفظ نمود، اهمیت دو چندان مییابد.
۵- کاهش ریسک سرمایه گذاری
روش های مختلفی برای کم کردن ریسک ورود به بازارهای سرمایه وجود دارد. مهمترین و اولین اصل سرمایه گذاری موفق این است که در بازاری خاص سرمایه گذاری نکنیم و یا به اصطلاح همه تخممرغها را در یک سبد نگذاریم. با این کار اگر یکی از سبدها سقوط کند و تخم مرغهایش بشکند، هنوز سبدهای دیگری هست که بتوانیم با تکیه بر موجودی آنها ضرر وارد شده را جبران کنیم. در صندوق های سرمایه گذاری با توجه به میزان ریسک پذیری، داراییها طوری چیده شده که از ریسکهای حداکثری جلوگیری شود.
۶- نقدشوندگی بالا
سهولت در خرید و فروش دارایی در کمترین زمان، بدون تغییر قابل ملاحظه در قیمت آن از جمله فاکتورهای انتخاب سرمایه گذاری مناسب است. اگر سرمایهگذار احتمال میدهد که در طول دوره سرمایه گذاری خود ممکن است به پول نقد احتیاج پیدا کند باید در داراییهایی سرمایه گذاری کند که از نقدشوندگی بالایی برخوردار بوده و قابلیت تبدیل به پول نقد در کمترین زمان و با کمترین هزینه را دارا باشد.
۷- ضامن نقدشوندگی
اهمیت ضامن نقدشوندگی در این است که وجود یک شرکت حقوقی موجب افزایش نقدشوندگی واحدهای یک صندوق سرمایه گذاری میشود تا تحت هر شرایطی، سرمایهگذار بتواند واحدهای سرمایه گذاری خود را به فروش برساند و این اطمینان را داشتهباشد که هر زمان تصمیم به ابطال واحدهای سرمایه گذاری خود گرفت، تقاضا برای آن وجود دارد. به زبان سادهتر یعنی هر موقع که بخواهیم میتوانیم سرمایهمان را به سادگی و بدون درد سر نقد کنید.
البته وجود ضامن نقدشوندگی از الزامات تاسیس صندوق سرمایه گذاری نیست و بعضی از صندوق ها به صورت اختیاری این ویژگی را دارند، همراه کردن یک شرکت حقوقی مثل بانکها برای ضامن نقدشوندگی در صندوق میتواند اطمینان بیشتر و ریسکپذیری کمتری به همراه داشته باشد.
۸- سرمایه گذاری آسان
یکی دیگر از مزایای صندوق سرمایه گذاری استفاده از راهی میانبر برای انجام یک سرمایه گذاری اصولی و حرفهای است .تنها کاری که لازم است انجام دهید، انتخاب صندوق سرمایه گذاری مناسب است. بقیه کارها خودش انجام میشود. موسسات رتبهبندی مختلفی برای ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری وجود دارد که با مراجعه به آنها میتوانید صندوق های مختلف را با هم مقایسه کنید و انتخاب نهایی خود را انجام دهید.
حتما بخوانید: در کدام صندوق سرمایه گذاری کنیم؟
انواع صندوق ETF – صندوق های قابل معامله
۱- صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت
صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت وجوه دریافت شده از سرمایهگذاران را در اوراق با درآمد ثابت، مثل اوراق بدهی یا سپردههای بانکی سرمایه گذاری میکنند. صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت موظف به سرمایه گذاری حداقل ۷۵% و حداکثر ۹۵% از داراییهای خود در اوراق با درآمد ثابت هستند.
سرمایهگذاران با سرمایه گذاری با درآمد ثابت از دو راه میتوانند سود کسب کنند:
- افزایش ارزش خالص داراییها یا NAV – Net Asset Value
زمانی که ارزش داراییهای صندوق بیشتر میشود، قیمت واحدهای صندوق نیز افزایش مییابد. در این حالت سرمایهگذار از افزایش قیمت واحدهای سرمایه گذاری بهره میبرد. - تقسیم سود دورهای
برخی از صندوق ها (درآمد ثابت و مختلط) به صورت ماهانه یا سه ماهه سود حاصل از افزایش ارزش داراییهای خود را بین سرمایهگذاران تقسیم میکنند. باید توجه داشت زمانی که صندوق سود را تقسیم میکند، قیمت هر واحد صندوق افت میکند و به ارزش اسمی خود باز میگردد.
حتما بخوانید: آیا فرد مناسبی برای سرمایهگذاری در بورس هستید؟
۲- صندوق سرمایه گذاری سهامی
این نوع صندوق برعکس صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت حداقل ۷۰% از وجوه دریافت شده از سرمایهگذاران را در سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار سرمایه گذاری میکند. طبق سابقه و عملکردی که از بازدهی صندوق های سرمایه گذاری ثبت شده است، صندوق های سرمایه گذاری در سهام، پربازدهترین نوع صندوق های سرمایه گذاری بودهاند.
برای سرمایهگذارانی که علاقهمند به سرمایه گذاری در بازار سهام هستند، خرید واحدهای این نوع از صندوق ها جذابتر است. ریسک این نوع صندوق از صندوق های دیگر بیشتر است و به همین میزان سرمایهگذار انتظار بازدهی بالاتری دارد.
باید توجه داشت که این نوع صندوق ها به علت وابستگی زیاد به بازار بورس در دوران رشد اقتصادی عملکرد بهتری دارند در عوض در دوران رکود اقتصادی سود پایینی داشته یا حتی زیانده باشند.
۳- صندوق سرمایه گذاری مختلط
صندوق سرمایه گذاری مختلط را میتوان حد میانی صندوق های با درآمد ثابت و صندوق های سهامی و یکی از سه دسته بندی اصلی انواع صندوق سرمایه گذاری دانست. به این معنی که نیمی از سرمایه را در سهام شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار و نیم دیگر را در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری میکنند. بنابراین نسبت به صندوق های سهامی دارای ریسک کمتر و نسبت به صندوق های با درامد ثابت ریسک بیشتری دارند. و از لحاظ ریسک و بازده بین صندوق های با درآمد ثابت و صندوق های سهامی قرار میگیرند.
ترکیب داراییها در این نوع صندوق ها، بر اساس الزامات بورس، بین ۴۰ تا ۶۰ درصد در بورس و بطور مشابه بین ۴۰ تا ۶۰ درصد در اوراق بهادار با درآمد ثابت در نظر گرفتهشده است.
از آنجایی که صندوق های سرمایه گذاری مختلط نیمی از ترکیب دارایی خود را به سرمایه گذاری در سهام اختصاص میدهند، نسبت به صندوق های سهامی تاثیرپذیری کمتری از تورم دارند. و از طرفی در شرایط رکودی نیز به دلیل سرمایه گذاری نیمی از دارایی خود در اوراق با درآمد ثابت، از فشار افت قیمت ها تا حدودی در امان هستند.
حتما بخوانید: کارمزد کارگزاری ها در سال ۹۹ چقدر است؟
۴- صندوق سرمایه گذاری طلا
امروزه در کنار امکان خرید و فروش فیزیکی طلا میتوان گواهی سپرده طلا یا صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا را نیز معامله کرد. یکی دیگر از انواع صندوق سرمایه گذاری در ایران صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا هستند که روش نوینی برای سرمایه گذاری غیرمستقیم بر روی طلا است. این صندوق ها هم نیاز مخاطبان بازار سرمایه را برطرف میکنند و هم چالشها و دغدغههای خرید سنتی طلا را ندارند. در کشورمان بانک های رفاه و صادرات با همکاری بورس کالای ایران، اوراق گواهی سپرده طلا را برای مشتریان صادر میکنند. این اوراق که دقیقا کارکرد طلا را دارد هم خطرات نگهداری طلا به صورت سنتی از جمله دزدی، حمل و نقل و … را ندارد و هم قدرت نقدشوندگی بالایی دارد.
حداقل ۷۰ درصد سرمایه گذاری این صندوق ها در سکه طلا و اوراق مشتقه مبتنی بر طلا و مابقی در اوراق با درآمد ثابت سرمایه گذاری میشود. با توجه به اینکه خریداری طلا و سکه بهصورت فیزیکی ریسکهایی از قبیل احتمال سرقت، تقلب و … را دارا است و جهت پوشش این زیان، نیاز به هزینه وجود دارد سرمایهگذاران میتوانند ای ریسکها را با سرمایه گذاری در صندوق طلا پوشش دهند.
۵- صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی
صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی با هدف بازارگردانی مجموعهای از سهام مشخص شده در امیدنامه صندوق تأسیس شده اند. بنابراین صندوق های اختصاصی بازارگردانی به غیر از سهام و حق تقدم خرید سهام، در سایر داراییها سرمایه گذاری نمیکنند. عملکرد این صندوق ها نقدشوندگی سهام را زیاد میکند. همچنین باعث حرکت قیمت سهام به سمت ارزش ذاتیاش میشود. صندوق های اختصاصی بازارگردانی از تشکیل صفهای خرید و فروش در سهام جلوگیری میکنند و باعث روان شدن معاملات میشوند.
۶- صندوق سرمایه گذاری شاخصی
صندوق شاخصی بر مبنای یکی از شاخصهای بازار سرمایه پرتفوی خود را تشکیل میدهند این شاخص میتوان شاخص کل یا یکی دیگر از شاخصهای بازار سهام باشد. در نتیجه عملکرد و بازدهی آنها مشابه با شاخص مربوطه است. مزیت اصلی این صندوق ها حذف هزینههای ناشی از سبدگردانی و مدیریت صندوق است.
۷- صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری
هدف از تشکیل صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری، تخصیص سرمایه افراد به امور خیرخواهانه است. ساختار صندوق های نیکوکاری به نحوی است که از سرمایه گذاری در امور خیرخواهانه اطمینان حاصل میشود و برای این کار از ارکان نظارتی نظیر حسابرس و متولی صندوق استفاده میشود. در این نوع سرمایه گذاری فرد سرمایه گذار میتواند مشخص کند که چه میزان از سرمایه و سود ناشی از آن به امور خیرخواهانه تخصیص داده شود.
حتما بخوانید: ویدیو مستند زندگی وارن بافت (Warren Buffet)
صندوق های سرمایه گذاری تامین مالی
۱- صندوق های سرمایه گذاری پروژه
صندوق پروژه صندوقی است که با هدف تامین مالی پروژه های مختلف و اجرای آنها مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع این نوع از صندوق ها سرمایه جمع آوری شده افراد را برای ساخت و بهرهوری پروژه از پیش تعیین شدهای مورد استفاده قرار میدهند. برای اینکار ابتدا شرکت سهامی خاصی با عنوان شرکت پروژه تاسیس میشود. پس از اتمام پروژه این شرکت به سهامی عام تبدیل شده و به سرمایه گذاران به اندازه سهمی که داشتهاند از سهام شرکت مربوطه واگذار میشود.
۲- صندوق سرمایه گذاری زمین و ساختمان
یکی دیگر از انواع صندوق سرمایه گذاری تامین مالی صندوق زمین و ساختمان است. این نوع از صندوق ها با هدف تامین مالی پروژههای ساختمانی به وجود آمدهاند که با مجوز سازمان بورس در قالب یک شخصیت حقوقی تاسیس میشوند. صندوق زمین و ساختمان میتواند به عنوان گزینهای جایگزین وام عمل کند. یکی از اهداف این صندوق ها حفظ ارزش پول سرمایه گذاران در مقابل افزایش قیمت زمین یا ساختمان است، که پس از اتمام پروژه و فروش واحدهای ساختمانی سود آن بین افراد تقسیم میشود.
۳- صندوق سرمایه گذاری جسورانه
صندوق های جسورانه با هدف تامین مالی شرکتهای نوپا و شرکتهای کوچک تاسیس شدهاند. ریسک این نوع از صندوق ها بسیار بالا است و در نتیجه بازدهی مورد انتظار بالاتری نیز دارند به همین دلیل به این نوع از صندوق ها جسورانه گفته میشود. سرمایه جمع آوری شده افراد حقیقی و حقوقی را به سرمایه گذاری در شرکتهایی که به منابع مالی کافی دسترسی ندارند و صنایع نوظهور، تخصیص میدهند تا افراد بتوانند از آن نفع ببرند.
ارزش خالص دارایی یا NAV هر واحد از صندوق ETF
NAV مخفف کلمه Net Asset Value به معنای ارزش خالص دارایی است. و درواقع نشان دهنده کل خالص ارزش داراییهای صندوق سرمایه گذاری میباشد. این شاخص را میتوان معیاری استاندارد شده برای صندوق های سرمایه گذاری قلمداد کرد که میتوان از آن به منظور انجام مقایسه صندوق های سرمایه گذاری از لحاظ عملکردی استفاده کرد. داراییهای صندوق های قابل معامله به صورت هر دو دقیقه ارزش گذاری و به شکل خالص دارایی محاسبه میشوند و در صفحه اختصاصی صندوق در سایت بورس اوراق بهادار تهران، ارزش هر واحد از این صندوق اعلام شده تا سرمایهگذار بتواند تصمیم به خرید یا فروش بگیرد.
حتما بخوانید: عرضه اولیه چیست؟ چگونه آن را خریداری کنیم؟
فرمول محاسبه NAV:
ارزش خالص دارایی به تنهایی نمیتوان ملاکی برای ارزیابی عملکرد یک صندوق باشد و باید موارد دیگری ریسک و بازده صندوق نیز در نظر گرفته شود و بعد از مقایسه آنها با شاخص بورس و دیگر صندوق های مشابه، سرمایه گذاری انجام شود. تصویر زیر نمایی از سایت TSETMC.COM نماد اطلس است.
چون صندوق ETF در بورس معامله میشود باید دقت داشته باشید که عرضه و تقاضا باعث میشود واحدهای این صندوق ها گاهی بالاتر از NAV و گاهی پایینتر از آن معامله شود.
کلام آخر
اگر زمان شما محدود است و نمیتوانید وقت برای آموزش و تجزیه تحلیل سهام بگذارید صندوق های ETF میتواند بهترین گزینه برای سرمایه گذاری باشد. برای انتخاب صندوق مناسب:
- بازدهی ماهانه یا یک سال اخیر صندوق را بررسی کنید.
- هنگام خرید آن صندوق به NAV توجه داشته باشید.
- با دید میانمدت و بلندمدت (۶ الی ۱۲ ماه به بالا) در این صندوق ها سرمایه گذاری کنید.
- فقط آن بخشی از پس انداز خود را وارد بورس نمایید که در کوتاه مدت نیاز به مصرف فوری آن نداشته باشید. نتیجه سرمایه گذاری در صندوق ها به زمان بیشتری نسبت به سهام نیاز دارد.
دیدگاهتان را بنویسید