اوراق مشارکت چیست و چگونه اوراق مشارکت بخریم؟

در بورس و اوراق بهادار علاوه بر معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس تهران، اوراقی با نام اوراق مشارکت نیز خرید و فروش می‌شوند. برای هر سرمایه گذار و سهامدار مبتدی یا با سابقه ممکن است سوالات و ابهاماتی در زمینه اوراق مشارکت ایجاد شود. تیم آموزشی کالج تی بورس علاوه بر تهیه مقالات آموزش بورس ، در این مقاله تلاش شده است تا آن‌چه فعالین بازار در مورد اوراق مشارکت نیاز دارند، به طور مختصر بررسی و توضیح داده شود.

اوراق مشارکت چیست و انواع آن؟

درنظر بگیرید یک شرکت تولیدی برای راه اندازی و ایجاد خط تولید جدید، به ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه و تامین مالی جدید نیاز دارد و طبق کارشناسی های انجام شده، درصورت راه اندازی این خط تولید، سرمایه ای که صرف شده ظرف مدت ۵ سال پس از راه اندازی، از طریق فروش محصولات جدید جبران می‌شود.

درآمد و سودآوری شرکت طی این ۵ سال، سالانه ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت (به عبارت دیگر طرح دارای توجیه اقتصادی می‌باشد) به این ترتیب شرکت تولیدی با فروش اوراق مشارکت به سرمایه گذاران، منابع مالی موردنیاز خود را از آن‌ها تامین کرده و سرمایه گذاران نیز در این مشارکت به نسبت سرمایه خود، در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک خواهند بود.

حتما بخوانید: مجمع عمومی شرکت ها چیست و چرا برگزار می‌شود؟

دارندگان اوراق مشارکت اطمینان دارند که سود مشخص و تضمین شده‌ای را به عنوان سودعلی الحساب، در فواصل زمانی معین و مشخص (یک‌ماهه،سه‌ماهه و…) دریافت می‌کنند.

طبق ماده ۲ قانون انتشار اوراق مشارکت مصوب ۳۰/۰۶/۱۳۷۶ مجلس شورای اسلامی و ماده ۱ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۸/۰۵/۱۳۷۷ هیئت وزیران، اوراق مشارکت چنین معرفی شده است:

اوراق مشارکت در واقع اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح های عمرانی-اقتصادی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور، منتشر می‌شود.

یا برای تامین منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحد های تولیدی توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و موسسات عام‌المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید منتشر می‌شود. به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح های یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می‌گردد.

نکاتی که از تعریف فوق در مورد اوراق مشارکت برداشت می‌شود به شرح ذیل است:

• اوراق مشارکت از جمله اوراق بهادار محسوب می‌شود و تابع قوانین آن است. بنابراین خرید و فروش آن نیازمند داشتن کد سهامداری (کد آنلاین و معاملاتی بورس) است.
• این اوراق ممکن است با نام یا بی نام باشد.
• قیمت این اوراق مشخص و مدت آن معین است.
• مورد مصرف آن مشخص است. (طرح های عمرانی-انتفاعی، تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحد های تولیدی توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها، موسسات و نهاد های عمومی غیردولتی، موسسات عام‌المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت‌ های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید)
• از طریق عرضه عمومی به سهامداران و سرمایه گذاران واگذار می‌شود.

حتما بخوانید: ۳۹ پاراگراف برتر کتاب کانسلیم، روشی متفاوت برای کسب سود در بازار سهام

با انواع اوراق مشارکت آشنا شوید

الف) اوراق بورسی

اوراقی که قابل معامله در بازار بورس و فرابورس هستند. اوراق مشارکت بورسی ممکن است:

• به کسر: اوراقی که به قیمت کمتر از قیمت اسمی آن توسط سهامدار و سرمایه گذار خریداری می‌شود و سود سرمایه گذار و سهامدار با مابه‌التفاوت قیمت خریداری شده با قیمت اسمی اوراق در سررسید آن برابر خواهد بود. این اوراق یک سرمایه گذاری کوتاه مدت محسوب می‌شود.
• قابل تعویض با سهام: اوراقی که منتشر کننده آن شرکت های سهامی عام هستند و در سررسید نهایی با سهام سایر شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس و اوراق بهادار تعویض می‌شوند.
• قابل تبدیل به سهام: اوراقی که منتشر کننده آن شرکت های سهامی عام هستند و در سررسید نهایی یا در زمان تحقق افزایش سرمایه به سهام شرکت های موضوع طرح اوراق مشارکت، تبدیل می‌گردد.

ب) اوراق غیر بورسی:

اوراقی که صرفا با تایید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شوند و قابل معامله در شعب بانک های عامل است.

کارمزد خرید و فروش اوراق:

کارمزد خرید و فروش تمامی اوراق‌ها به ویژه اوراق مشارکت، تقریبا یک هفتم (۱/۷) سهام عادی بازار بورس و اوراق بهادار است.

کارمزد دقیق خرید و فروش اوراق مشارکت به شرح جدول ذیل می‌باشد:

لازم به ذکر است بنا به ماده ۷۳ دستورالعمل نحوه انجام معاملات، در عرضه اولیه اوراق مشارکت، کارمزد خرید و فروش به عهده ناشر پذیرفته شده است.

حتما بخوانید: آموزش سرمایه گذاری در بازارهای مالی

زمان مناسب برای خرید و فروش اوراق:

اوراق دارای سود ثابت علی‌الحساب است. بنابراین معمولا به عنوان ابزاری برای کاهش ریسک سبد سهام در بازارهای ریسکی در نظرگرفته می‌شوند. سرمایه گذاران با توجه به ریسک پذیری و شرایط موجود بر بازار بخشی از سرمایه خود را به خرید اوراق مشارکت اختصاص می‌دهند.

یکی از زمان های مناسب برای خرید اوراق زمانی است که روند بازار (شاخص کل) و اکثر سهام، خنثی و نزولی است. این اوراق برخلاف سهام های ریسکی موجود در بازار که نیازمند به دوره آموزش بورس و تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و … هستند، به تحلیل خاصی نیاز ندارند و فقط توجه به چند نکته برای انتخاب اوراق با بازدهی بیشتر برای سرمایه گذار و سهامدار کافی است.

نکات مهم در خرید و فروش اوراق مشارکت:

۱- در حال حاضر سود اغلب اوراقی که در کشور منتشر می‌شود توسط بانک‌ ها، موسسات مالی و ارگان های دولتی تضمین می‌شود.

۲- اوراق مشارکت با توجه به این‌که بازدهی تضمین شده‌ای دارند و ریسکی را متوجه سهامدار و سرمایه گذار نمی‌کنند، در نتیجه بازده مورد انتظار آن‌ها در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.

حتما بخوانید: صندوق طلا چیست و چگونه می‌توان در صندوق طلا سرمایه گذاری کرد؟

۳- سود اوراق مشارکت برای دوره یک ساله معمولا بین ۲۰ الی ۲۲ درصد است. هر چه درصد سود اعلام شده بیشتر باشد، خرید آن اوراق برای سهامداران جذاب تر است.

۴- سررسید پرداخت سود در اوراق مشارکت یک ماهه، سه ماهه و… است. هرچه دوره پرداخت سود کوتاه تر باشد، برای سرمایه گذار و سهامدار از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

۵- در بعضی موارد به دلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب منابع با بانک‌ها برخی از ناشران اوراق علاوه برسود اعلام شده، سود سه درصدی برای یک سال را برروی تابلو معاملاتی تضمین می‌کنند.

۶- سود حاصل از اوراق، برای سرمایه گذار معاف از پرداخت مالیات است و این جذابیت دیگری برای سرمایه‌گذاری در اوراق به حساب می‌آید.

۷- خرید و فروش اوراق مشارکت از طریق شعب منتخب بانک های عامل یا از طریق کارگزاران بورس اوراق بهادار (پذیرفته شده در بورس) مجاز است.

۸- اوراق مشارکت همانند سهام براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشته باشد، فروخته خواهد شد. سود دارنده اوراق نیز از بابت تسویه زودتر از موعد کاهش نمی‌یابد.

۹- اوراق مشارکت، قابلیت معامله (خرید و فروش) پیش از سررسید را دارند.

۱۰- قیمت اسمی هر واحد اوراق مشارکت یک میلیون ریال است.

حتما بخوانید: قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می‌شود؟

۱۱- سود تحقق یافته به سهامدار و سرمایه گذار، از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی (در تاریخ سررسید پرداخت سود) به حساب بانکی معرفی شده از جانب سهامدار واریز می‌گردد.

۱۲- تمامی اوراق از قابلیت نقدشوندگی خوبی برخوردارند. به نحوی که بازارگردان اوراق موظف است تا تمامی سفارش های فروش به مبلغ اسمی را در هر روز خریداری نماید.

۱۳- باتوجه به آئین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق، دارندگان اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح‌های مربوطه سهیم هستند.

۱۴- اگر سهامدار و سرمایه گذار در میان دوره و پیش از سررسید پرداخت سود اقدام به خرید اوراق نماید، با پرداخت مابه‌التفاوت سود روزهای گذشته (از ابتدای دوره تا زمان خرید اوراق)، در پایان دوره سود کل دوره به حساب بانکی وی واریز خواهد شد.

برای مثال شما خریدار اوراق هستید و این اوراق در تاریخ ۳۰ شهریورماه آخرین نوبت بازپرداخت سود خود را پرداخت کرده است و شما در تاریخ ۱۵ مهرماه می‌خواهید اوراق مشارکت بخرید. خریدار علاوه بر پرداخت بابت قیمت تابلو (قیمت اسمی) باید سود مربوط به پانزده روز گذشته (از یک مهر الی پانزدهم مهرماه) را به دارنده قبلی (فروشنده) بپردازید.

در مقابل، در تاریخ بازپرداخت سود بعدی (۳۰ مهرماه) کل سود یک ماه را دریافت خواهید کرد که درواقع شما سود ۱۵ روز آخر ماه مهر که اوراق در مالکیت شما بوده است را به صورت خالص دریافت خواهید کرد.

حتما بخوانید: ۱۹ توصیه برای سرمایه گذاری در بورس سهام

نحوه خرید و فروش اوراق:

برای خرید و فروش اوراق بورسی، هر فردی که دارای کد بورسی آنلاین باشد، می‌تواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین و از طریق ثبت سفارش‌گذاری اینترنتی اقدام به خرید نماد اوراق مشارکت کند. این اوراق چنانچه در بازار فرابورس و بازار پایه عرضه شوند، خرید و فروش آن از طریق ثبت سفارش‌گذاری اینترنتی میسر خواهد بود. در صورتی که سرمایه گذار کد سهامداری داشته باشد اما کاربر غیرآنلاین باشد، باید به صورت حضوری درخواست خرید یا فروش خود را به کارگزاری مورد نظر اعلام نماید.

نتیجه گیری

در بازار بورس و اوراق بهادار تهران سه نوع اوراق عمده وجود دارند که مورد معامله (خرید و فروش) قرار می‌گیرند:

• اوراق مشارکت
• اوراق (صکوک) اجاره
• اوراق اسناد خزانه اسلامی

همانطور که با چگونگی و سازوکار انتشار و خرید و فروش اوراق مشارکت آشنا شدید، می‌دانید که خرید اوراق یک سرمایه گذاری بدون ریسک محسوب می‌­شود و می‌­توان آن را به عنوان یک سرمایه گذاری ایمن در پورتفوی (سبد سهام) خود قرار داد به این دلیل که نسبت به بانک سود مناسب تری را محقق و بازپرداخت می­‌کند.

امیدوارم که مطالعه این مقاله در زمینه تمامی اوراق علی­‌الخصوص اوراق مشارکت برای فعالین بازار بورس و اوراق بهادار و همراهان عزیز کالج تی بورس مفید واقع شده باشد.

در پایان لطفا نظرات و سوالات خود را در بخش دیدگاه سایت(در ذیل مقاله) مطرح بفرمایید تا بنده به آن­ها پاسخ دهم.